Istorijske i georafske karakteristike

Najstariji tragovi života

Istorija kulture pljevaljskog područja, prema istraživanju akademika Dragoslava Srejovića, započinje 20 hiljada godina prije nove ere i to u gornjem toku Ćehotine, u vruljanskoj, ljutićkoj i mataruškoj kotlini. Najstariji tragovi prisustva otkrivenmi su u pećini pod Gospića vrhom, između Vrulje i LJutića, u Mališinoj stijeni, pod Medenom stijenom i u Crkvicama u selu Zenica. Značajna arheološka svjedočanstva su i tumuli u Lever Tari, Gotovuši i Borovici.

Prvo naseljeno mjesto za koje istorija zna na području Pljevalja bilo je blizu Komina iz prvog vijeka nove ere. Tu su ostaci rimskog naselja poznatog u stručnoj literaturi Muinicipijum S. Arheološkim iskopavanjem sedamdesetih godina prošlog vijeka, sto godina poslije objavljivanja prvih zapisa o ovom lokalitetu, otkrivena je starorimska nekropola iz prvog i drugog vijeka nove ere. Neki naučnici smatraju da je ovdje bio lociran jedno od najveći naselja rimske provincije Dalmacija, čije je ime još za sada nepoznato, početno slov S. Na ovom lokalitetu i okolini iskopano je preko hiljadu vrijednih predmeta,majstorski obrađenih kamenih ploča sa natpisima i likovima i raznim ornamentima.

Vizantijski car Konstantin Porfirogenit, u desetom vijeku, nabrajajući gradove, pominje Dresnik (Dresnik) za koji Jiriček pretpostavlja da je riječ o Brezniku.

Mjesto Breznica pominje se prvi put 822, a znatno češće poslije 1200 godine. O Breznici kao naseljenom mjestu postoje podaci 1348. godine.

Pljevlja u srednjem vijeku

Pljevlja su kroz vijekove mijenjala svoj urbanistički lik, privrednu fizionomiju i samo ime. U vrijeme srednjovjekovne srpske države, sa vlastelom Nemanjića, kojoj su pripadala, naselje se nazivalo Breznik, po rijeci Breznici. To naselje, od sredine desetog vijeka, bilo je u središtu države Raške. U 13. vijeku, kada Raška doživljava snažan ekonomski razvoj, u pljevaljskom kraju oživljava rudarska djelatnost, vođena znanjem i vještinom Sasa, rudara njemačkog porijekla. Današnje ime rudarskog naselja Šula opravdano se dovodi u vezu s njemačkim nazivom Saska rudarska škola. Tragovi rudarenja sačuvani su i u Kozici, gdje je, prema narodnom predanju, bio Jerinin grad, čiji ostaci tvrđave i danas postoje. Slabljenje moći države Nemanjića, poslije smrti cara Dušana 1355. godine, ovaj kraj našao se u sastavu podučja kojima je gospodario Vojislav Vojinović, a poslije njegove smrti 1368. godine njegovog sinovcažupana Nikole Altomanovića.

Pljevljaski kraj krajem 14. vijeka dolazi pod vlast bosanskog kralja Tvrtka prvog, a poslije njegove smrti početkom 15. vijeka, Pljevlja su u sastavu oblasti Sandalja Hranića. Po njegovom nasljedniku Stjepanu Vukšiću Kosači, koji se 1448. godine proglasio herecegom od Sv. Save, ova oblast dobila je ime Hercegovina. U oblasti današnjih Pljevalja Stjepan Vukšić imao je utvrđeni grad Kukanj, čiji ostaci i danas postoje. Herceg Stjepan bio je u sukobu sa sinom Vladislavom koji je želio da se domogne očevog prijestola. Prihvatio je islam, pa je zajednio sa Turcima napao svog oca koga je porazio u Bici na Breznicvi 1462. godine. O tome je ostvaio kratak zaopis ljetopisac manastira Sv. Trojice. ” To ljeto razbiše Turci gospodina Hercega Stjepana u Hercegovini, na rijeci Breznici i primiše zahumskuju zemlju”

U vrijeme Hercega Stjepana jača trgovinska veza sa Dubrovnikom koja se i kasnije nastavlja u doba osmanske uprave. Dubrovački trgovci su kupovali u Pljevljima olovno cinkanu rudu, rudu gvožđa, vosak, vunu, ukrasne i druge proizvode koje su vješto radili pljevaljski majstori. Nije čudo što su mnoga dokumenta sačuvana u Dubrovniku zbog jakih trgovinskih veza između pljevaljskih i dubrovačkih trgovaca.

Pljevlja u periodu osmanske uprave

Padom srednjovjekovne srpske države pod tursku vlast, Pljevlja 1465. godine postaju dio Osmanskog carstva. Do 1532. godine, u upravno-administrativnom pogledu, ona su u sastavu nahije Kukanj koja je bila u nadležnosti prijepoljskog kadije. Kasnije , jedno vrijeme, Pljevlja su bila kadiluk koji se sastajao od nahija Pljevlja, Kukanj, Vraneš, Kričak i Poblaće. Prema osmanskim dokuimentima kao nahija u ovom kraju pominju se i Drobnjak i Bukovica. Prema popisnom defteru iz 1585. godine navodi se danahija Kukanj obuhvata kasabu Pljevlja sa okolnih 110 seoskih naselja, a nahija Poblaće imala je 29 seoskih naaselja. Pod sadašnjim imenom Pljevlja se prvi put pominju u prvopj polovini 14. vijeka i to kao trg i raskršće. Najnovija istraživanja govore da se u dubrovačkom arhivu Pljevlja pominju 1339 godine. Prema predanju grad je dobio ime po tome što se sa manastirskih imanja rasipala pljevlja u doba vršidbe po krovovima naselja.

U vrijeme osmanske uprave Pljevlja su nosila naziv Taslidža ( taš- kamen, ilixa- banja). Međutim, tokom osmanske uprave koristila su se oba imena naselja.

Prije dolaska Osmanlija Pljevlja su predstavljala važan saobraćajni čvor. Jedan put vodio je od Kotora i Risna preko Grahova, Nikšića, Krnova, Šavnika, Jezera, Lever Tare, do Pljevalja, a potom nastavljen preko Prijepolja, Sjenice, Novog Pazara, dolinom Zapadne Morave i dalje prema sjeveru. Značajan je za trgovinu bio i put koji je od dubrovačkog primorja vodio preko Trebinja, Bileća, Gacka, Sutjeske, Foče preko Čajniča do Pljevalja. Te komunikacije predodredile su da Pljevlja budu značajan trgovinski, zanatski i administrativni centar.

Između 1519. i 1532. godine Pljevlja su bila sjedište kadiluka, što mu je otvorilo put da postane kasnije centar Hercegovačkog sanxaka.

Pljevlja sjedište Hercegovačkog sandžaka

Značajan trgovinski i privredni razvoj Pljevlja su imala u 17. vijeku. Godine 1576. pa do 1833. Pljevlja su bila sjedište Hercegovačkog sandžaka. Tada su prerasla u veće urbano naselje . Od srednjovjekovnog trga postala su kasaba. U to vrijeme ovaj grad postaje jedan od značajnijih sudsko-adminsitrativnih i privrednih gradova bosanskog ejaleta. Urbani razvitak Pljevalja vezan je za ime Husein paše Boljanića, čovjeka koji je poticao iz ovih krajeva. U 17 vijeku, bilježi Evlija Čelebija, Pljevlja su imala oko 500 kuća. U jednom mletačkom izvještaju iz 1626. godine piše da grad ima 500 do 600 kuća. U čaršiji je bilo više dućana, tri hana, više zanatskih i trgovinskih dućana. Poznati su pljevaljski zlatari , kujundžije, kovači, po kojima su nastala prezimena Zlatarići, Kujundžići, Kovačevići, Bojadžići i drugi. Prerada kože, proizvodnja vune i proizvoda od vune, puškarski zanati i druge zanatske djelatnosti zadivili su mnoge trgovce koji su u ovaj grad dolazili sa sttrane.

Evlija Čelebija 1664. godine piše da su u ovoj kasabi najugledniji ljudi, nosioci visokih vojnih zvanja, predstavnici Porte, starješine esnafa, janjičarskih serdara, haračkih povjerenika, brojni trgovci, zanatlije, nadzornici, muftije, predstavnici šerifa. U istom zapisu Čelebija bilježi da su Pljevlja tada imala 700 kuća, sa oko 200 dućana. Pominje se i vinogradarstvo kao zanimanje u dolini Ćehotine i Poblaćnice.

Pljevlja su bila poznata u čitavoj Osmanskoj carevini po umjetničkom puškarskom zanatu, izradi dugih pušaka. Prema pisanju Čelebije, Pljevljaci nijesu dozvoljavali strancima da se bave puškarskim zanatom, zašta su imali podršku Porte. Za Pljevljake kaže ”da su svi gostoljubivi, plemeniti i čovječni ljudi”.

Između 1729. i 1739. godine u Pljevljima su harale opasne bolesti, kao i u drugim urbanim sredinama, kuga, prije svega, od koje je stradao znatran broj stanovništva. Godine 1818. izgorjela je sva čaršija, a 1833 zahvatila je kuga ovaj grad, usljed čega je smanjen broj stanovnika. U toku Prvog srpskog ustanka ustanički nemiri su zahvatili i pljevaljski kraj, pa je paša Selmanović tražio pomoć od vezira. Ustanici su dočekali vezirovu vojsku na padinama LJubišnje, gdje su im se pridružili drobnjački ustanici. Taj ustanak je ugušen. Osmanlije su imali svirep odnos prema podanicima, usljed čega su mnogi stanovnici napustali svoja dotadašnja boravišta i naseobine i išli u druge krajeve. Usljed masovnih seoba stanovništva bila je ugrožena ekonomska moć vlastodržaca, pa je jednim carskim fermanomgarantovana bezbjednost svima koji se vrate . Zbog nepodnošljivih uslova života i obaveza prema vlasti, u narodu je jačala nacionalna svijest, iskazana u mnogim bunama, otporima i hajdučkim akcijama protiv osmanske vlasti. Značajan je doprinos stanovništva pljevljaskog kraja u borbama koje su vođene protiv Osmanlija, u Bici na Šarancima 1862. godine, Babinskoj buni 1875. godine ( Bobovska buna, borbe u Premćanima, borbe na Javorju, Pribojskoj Banji, Prošćenju i drugim mjestima).

Pljevlja su 1865. godine u sastavu Novopazarskog sandžaka a 1877. formiran je pljevaljski sandžak u koji su, pored Pljevalja, ušli Priboj, Pljevlja i Prijepolje. U Hercegovačkom ustanku bio je značajan uticaj Pljevalja.

Pljevlja poslije Berlinskog kongresa

Poslije Berlinskog ugovora 1878. godine u Pljevljima je bila smještena austro-ugarska komanda za sandžak, nekadašnju Rašku oblast. Tu je bio lociran i austrougarski konzul. Austrougarska vojska ušla je u Pljevlja 10. septembra 1879. godine i ostala do aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine.

Poslije anaksije Bosne i Hercegovine Pljevlja ponovo dolaze pod tursku vlast, sve do Prvog balkanskog rata, kada su, 28. oktobra 1912. godine, oslobođena borbenim akcijama srpske i crnogorske vojske. Sporazumom između Kraljevine Srbije i Kraljevine Crne Gore, bukureškim mirovnim ugovorom oktobra 1913. godine Pljevlja su ušla u sastav Crne Gore. Nakon razgraničenja, srpske vlasti povukle su se iz Pljevalja 23. decembra 1913. godine.

U Prvom svjetskom ratu Pljevlja su dala zapažen doprinos borbi protiv okupatora. Austrijanci su zauzeli Pljevlja 19. avgusta 1914. godine. Pljevljaska brigada, u čijem sastavu je bilo pet bataljona, učestvovala je u svim borbama koje je vodila crnogorsko-sanxačka vojska. Prema dosadašnjim istraživanjima, u Prvom svjetskom ratu poginulo je i umrlo u logorima oko 800 boraca iz pljevaljskog kraja. U Prvom svjetskom ratu Pljevlja su oslobođena 27. oktobra 1918. godine. Iste godine izabrana je prva opštinska uprava, a prvi odbornici izabrani su 1920. godine.

Prema popisu od 31. januara 1921. godine u Okrugu Pljevlja živjelo je ukupno 26.798 , a 1931. bilo je ukupno 33196 stanovnika. Značajne migracije stanovništva , posebno muslimanskog, desile su se poslije bakanskih ratova, kao i u periodu između dva svjestka rata. Tako je pred Balkanski rat, 1908. godine, u Pljevljima bilo 14000 stanovnika a kasnije, ,1913. grad je imao svega 7500 stanovnika, koliko je skoro imao i stotinu godina prije.

Formiranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Pljevlja su pripala Užičkoj župi, a podjelom Kraljevine Jugoslvije 1929. na banovine, bila su u sastavu Zetske banovine.

Slobodarske tradicije

Njemačka tenkovska jedinica zauzela je Pljevlja 16. aprila 1941. godine. Prvi sukobi ustanika i italijanskih karabinjera izbili su 20. jula 1941. godine u Potpeću. U toku NOR-a poginulo je 570 boraca, što je, uz 1830 žrtava rata, predstavljalo ogromni gubitak. Najznačajnija partizanska akcija u 1941. godini bila je 1. decembra 1941. godine, Pljevaljska bitka, u kojoj je poginulo iz raznih krajeva Crne Gore214 partizanskih boraca. U znak sjećanja na poginule borce u Pljevaljskoj bici, podignut je veličanstven spomenik na brdu Stražica, blizu grada. Pljevlja su konačno oslobođena 20. novembra 1944. godine, pa se taj dana slavi kao Dan opštine.

Pljevlja između dva rata

U predratnom periou oko 82 odsto stanovništva bavilo se poljoprivredom. Drvna industrija bila je jedina industrijska grana, a eksploatacija uglja bila je veoma neznatna. Razvijena je bila zanatska djelatnost, prerada kože, tekstila, ugostiteljstvo, trgovina. Krajem 19. i početkom 20. vijeka Pljevlja su imala pivaru. Prva električna centralapodignuta je u Pljevljima 1936. godine.

Pljevlja u periodu poslije Drugog svjetskog rata

U poslijeratnom periodu u privrednom pogledu Pljevlja doživljavaju dinamičan razvoj. Tome je doprinioznačajan prirodni potencijal ove sredine. Oslonac cjelokupne privrede bili su rudarstvo , šumarstvo i drvoprerada. Rudnik uglja je počeo sa radom 1952. godine. Te godine proizveo je 16 200 tona uglja, sa 37 zaposlenih. Od tada ovo preduzeće bilježi kontinuirani uspon. Najveću godišnju proizvodnju ostvario je 1985. godine proizvodnjom dva miliopna i 700 hiljada tona uglja. Do 2006. godine Rudnik je iskopao i isporučio tržištu 50 miliona tona uglja.

Drugi značajan privredni subjekt u opštini je Termoelektrana. Od puštanja u rad 1983. godine do 2006. godine proizvela je 20 milijardi i 600 miliona kilovat sati električne enerrgije. Za toliku proizvodnju električne energije potrošeno je 26,6 miliona tona uglja, godišnje milion i 400 hiljada tona.

Šumarstvi i drvoprerada takođe su značajan segment privređivanja u ovoj opštini. Značajne rezultate postizali su pogoni iverice, pilane, finalne prerade, Fabrika montažnih kuća. Sedamdesetih godina”Jakić” je bio u vrhu najuspješnijih radnih organizacija iz oblasti drvoprerade i šumarstva u Jugoslaviji.Vlasnik drvoprerađivačke industrije, sa pravom na koncesije u korišćenju šuma za period od tri decenije je „Vektra Jakić“, koja je postala regionalni centar za razvoj drvoprerade.

U Pljevljima je i sjedište Uprave šuma Crne Gore koja gazduje šumskim kompleksom površine oko 90 hiljada hektara šuma u državnom vlasništvu.

Rudnik cinka i olova Šuplja stijena raspolaže značajnim rezervama rude.

U posljednjih nekoliko godina u Pljevljima je je formirano više od 300 privatnih preduzeća, proizvodnog, ugostiteljskog i trgovinskog karaktera.

Značajan uspon u vrijeme socijalističke privrede imala je tekstilna industrija, koja je svojim proizvdoima osvojila istočno-evropsko tržište kao i neke zemlje zapadne evrope. Poljoprivredno trgovinski kombinat predstavljao je značajan kolektiv sa razvijenom trgovinskom mrežom i značajnim poljoprivrednim potencijalima.

Dinamičan uspjeh u tom periodu bilježe i društvene djelatnosti: obrazovanje, zdravstvo, kultura,informisanje.

U pljevaljskoj opštini 1988. godine bilo je zaposleno deset i po hiljada radnika.

Kulturno-istorijske znamenitosti

Među spomenicima srednjovjekovne kulture najznačajniji je manastir Sv. Trojica, koji potiče s kraja petnaestog ili početka 16 vijeka, mada se njegovo postojanje vezuje za period nemanjićke države. Manastir je čuven po svojoj vrhobrezničkoj prepisivačkoj školi. Tu je 1649. godine monah Gavrilo pisao Šestodnev Jovana Egzarha, Kozmu Indikoplovu i druge rukopise. Svoje umijeće ovdje je iskazivao jedan od najvećihj freskopisaca u dijelu zapadne Srbije Andrija Raičević. U starim dokumentima pominje se da je na prostoru današnjih Pljevalja i okoline bilo još petnaestak crkava i manastira iz nemanjićkog i kasnijeg perioda. Neki od tih hramova su obnovljeni ili su u fazi obnove kao što su manastir Sv Arhangela u \urđevića Tari, iz 14. vijeka, kao i manastir Dovolja. Tu je i manastir Dubočica, sagrađen 1570 godine, koji je izgradnjom vještačkog jezera na Ćehotini izmješten na novu lokaciju. U Pljevljima je 1927. godinesagrađena crkva Sv. Petke. Na Ilinom brdu je Crkva Sv. Ilije, Na Boljanićima Crklva Sv. Petra i Pavla, u Šulima crkva Sv. Prokopija. U izgradnji je velelepni crkveni hram na Gukama, posvećen Sv. Đorđiju.

Elegantno istočnjačko zdanje je Husein pašina džamija, građena 1569. godine pod ktitorstvom Husein paše Boljanića, porijeklom iz Boljanića, koji je dospio do titule carskog vezira, namjesnika Bagdada, hercegovačkog sanxaka i Bosanskog elajeta. Ovo je jedan od najljepših islamskih građevina na Balkanu. Minare je visoko 42 metra, sa više kupola i izvanrednim spoljnim i unutrašnjim umjetničkim dekoracijama. U xamiji se čuva više vrijednih štampanih i rukopisnih knjiga, Kuran iz 16. vijeka i drugi vrijedni eksponati i skupocjeni misirski ćilim star preko 400 godina.

Kulturna aktivnost uzima svoje korijene još početkom 20. i krajemm 19. vijeka. Srpsko pjevačko društvo Bratstvo osnovano je 1889. godine, zatim Učiteljsko udruženje 1920, Udruženje trgovaca i industrijalaca 1920, Mjesni odbor Gajret osnovan 1921. godine, Kolo srpskih sestara 1930,Društvo trezvenost ”Breznik” 1920, Udruženje studenata 1931. godine, razna druga udruženja, klubovi, knjižare, čitaonice, KUD ”Volođa.”

Zavičajni muzej je riznica eksponata iz raznih istorijskih perioda. Raspolaže sa preko 5000 eksponata. Tu su arheološka zbirka, etnološka i NOB. Međueksponatima neprocjenjive vrijednosti je dijatreta koja potiče iz četvrtog vijeka nove ere. Značajnu ulogu Zavičajni muzej ima u organizovanju naučnih skupova o temama iz prošlosti pljevljaskog kraja. Organizovanje izložbi muzejskih rijetkosti kao i izložbi umjetničkih likovnih ostvarenja, Zavičajni muzej takođe daje značajan doprinos baštinjenju kulturnih vrijednosti ove sredine. Zapaženj je napor ove ustanove na obnovi starih crkava.

Izdaje časopis Glasnik Zavičajnog muzeja.

U oblasti obrazovanja, svojom kulturno-obrazovnom misijom zrači Gimnazija, osnovana 1901. godine, koju pohađa oko 500 učenika, Srednja stručna škola u kojoj se za više stručnih profila školuje preko hiljadu učenika, tri gradske osnovne škole sa oko tri hiljade učenika. U osnovnim školama na području opštine 1971. godine školovalo se 8825 učenika.

Obrazovna djelatnsot u ovom kraju ima dugu tradiciju. Prema pisanim svjedočanstvima prve škole radile su u manastirskim konacima još 1745. godine.

Nezamjenjivu ulogu u kulturnoj misiji imaju i druge ustanove: Gradska biblioteka i čitaonica, koja u svom knjižnom fondu ima preko 60 hiljada knjiga. Jačanju i obogaćivanju kulturnog naslijeđa zapažen prilog daju Pljevaljske novine, (prvi broj izašao 1960. godine) godine, jedino je regionalno glasilo koje neprekidno izlazi u Crnoj Gori blizu pet decenija, Međurepublička zajednica, osnovana 1962. godine,Radio -televizija Pljevlja, Umjetnička galerija, RTV Panorama, časopisi Breznički zapisi i Mostovi, KUD ”Volođa”, u čijem krilu su stasali pljevljaski tamburaši koji daju imix ovom gradu,Odjeljenje Državnog arhiva CG. Značajan događaj iz oblasti kulture je humoristička manifestacija Dani humora i satire ”Vuko Betarević”.

Sportski život

Pljevlja su grad sporta, čiji su brojni sportsiti iz raznih disciplina pronosili slavu grada i izvan granica bivše Jugoavije. U poslijeratnom periodu više pljevljaskih klubova postizalo je značajne sportske uspjehe na republičkim i saveznim smotrama. Rukometaši Rudara krajem šezdesetih su dva puta dostizali nivo Prve lige. Treći put su rukometaši Rudara bili prvoligaši 1991-1992. godine. Prvoligaši su bili i košarkaši polovinom sedamdesetih godina. Do Prve lige uzdigao se i Fudbalski klub Rudar Volvoks u sezoni 1994-95. Odbojkašice Rudara Bilans bile su takođe prvoligaš. Ovaj klub osvojio je, uz dva kupa Crne Gore, 15 titula ptrvaka Crne Gore.

Slavu pljevaljskih sportista pronose i tri karate kluba koji okupljaju preko 300 istaknutih sportista ove discipline, od kojih su neki osvajali najviša priznanja na republičkim i međunarodnim takmičenjima.

Osim Fudbalskog kluba Rudar, u Pljevljima postoji i Fudbalski klub Pljevlja, dva rukomertna kluba Rudar, muški odbojkaški klub ”Mont”, strijelci, šahisti....

Pljevlja su imala briljantne atletičare koji su svojim sportskim uspjesima nadrastali regionalne i republičke okvire: Slavko Dragašević, Slaviša Vraneš, Sead Kondo, Izudin Gaxo, Diko Dragašević i drugi.

Sportsko-rekreativni centar ”Ada” lociran je u dijelu gradskog parka, između dva vodotoka rijeke Breznice. Ovaj lokalitet vezan je saobraćajnicama za sam centar grada. Izgradnjom ovog centra ova zona, pored rekreativno zabavne funkcije, ima izletničko-turistički karakter i predstavlja glavni centar okupljanja žitelja grada i gostiju. Univerzalna sportska dvorana svojim raznovrsnim sadržajima omogućuje sportsko-takmičarsku i sportsko-rekreativnu aktivnost. Tu su i sadržaji za komercijalne svrhe. Ukupna neto površina objekta iznosi 5639,18 metara kvadratnih, čime su stvorene mogućnosti za organizovanje različitih sportskih aktivnosti, takmičenja, pripreme, treninge, organizovanje rekreativnih i kulturno-zabavnih aktivnosti stanovništva svih uzrasta i kategorija.

Geografske odlike i prirodne rijetkosti

Pljevlja se nalaze na na sjeverozapadu Crne Gore. Susjedne opštine su im Žabljak, Bijelo Polje, Prijepolje, Priboj, Čajniče. Po veličini su na trećem mjestu u Republici, poslije Podgorice i Nikšića. Zahvataju površinu od 1346 kilometara kvadratnih. Prema rezultatima popisa iz 2003. godine, opština ima 36918 a grad 21000 stanovnika. Geografske koordinate teritorije opštine su 43 stepena i 21 minut sjeverne geografske širine i 19 stepeni i 21 minut istočne geografske dužine. Prema geološko-morfološkim osobinama područje opštine pripada Dinaridima

Najviša tačka u opštini je Dernečište na Ljubišnji, 2238 metara, a najniža u kanjonu Tare, ispod Sokoline, 520 metara. Prosječna nadmorska visina kreće se između 1000 i 1200 metara. Pljevaljska kotlina spada u red viših, sa srednjom nadmorskom visinom od 770 metara. Gradsko naselje zahvata prostor dužine oko dvije i po a širok oko hiljadu metara.

Područje pljevaljske opštine ima uglavnom umjereno kontinentalnu klimu sa odlikama ublažene planinske, čiji uticaj se ogleda u ekstremno niskim temperaturama, zbog čega Pljevlja spadaju u red najhladnijih opština u Crnoj Gori. Apsolutni minimum zabilježen je 26. januara 1956. godine i to – 29,4 stepena, a ponovljen je 1963. godine, dok je apsolutni maksimum registrovan 29. avgusta 1956. godine, kada je temperatura iznosila 38 stepeni Celzijusa. Prosječni godišnji atmosferski talog je oko 780 milimetara. Pljevlja su grad sa najvećom oblačnošću u Crnoj Gori, koja u decembru iznosi i do 80 odsto. Oko 200 dana u godini Pljevlja su zahvaćena maglom.

Malo je kom gradu priroda podarila toliko lijepih izletišta kao Pljevljima. Tridesetak kilometara od Pljevalja je Ljubišnja, kraljica dinarskih planina, koja je ušla u legendu. Tu su zabilježene rijetkosti,džinovska stabla borova i smrča, jedinstvena u Evropi.

Izvanredne mogućnosti za razvoj turizma, osim LJubišnje, pružaju predjeli Kovača, Čemerna, Crnog Vrha, Adrovića, dolina Ćehotine i drugi predjeli. U pljevljaskom kraju prevladava umjereno-kontinentalna klima.

Impresivne su ljepote Kosanice koja bi mogla postati Eko centar, središte sportske, rekreativne i smučarske aktivnosti.

Svega šezdeset kilometara od Pljevalj udaljen je Žabljak, metropola zimskog turizma. Impresivna je slika kanjona Tare i njenog mosta, kao i cijelog prostora Nacionalnog parka Durmitor, koji jednim dijelom pripada pljevaljskoj opštini. Most na Tari je građevina nad najdubljem kanjonu u Evropi, 150 metara iznad nivoa vode, dužine 365 metara, rijetka turistička atrakcija. Za kanjon Tare kaže se da je evropski Kolorado. Dugačak 140 kilometara, ukliještena liticama visokim i po 1250 metara. Ova rijeka predstavlja prirodnu transferzalu, vezu između magistralnih puteva Beograd- Bar- Dubrovnik. Od Mosta na Tari do ušća odvija se splavarenje, uz mogućnost predaha u prijatnim objektima Nacionalnog parka Durmitor, duž korita ove rijeke.

Između Pljevalja i Prijepolja, negdje na sredini, je Jabuka, nekada poznato izletište Pljevljaka. Sam grad raspolaže izvanrednim izletišterm i šetalištem kraj izvora Breznice. Tu su Motel, sportski objekti, parkovi, zelenilo.

Prirodno bogatstvo

Pljevaljska opština je jedna od rijetkih opština koja raspolaže raznovrsnim prirodnim bogatsvom, šumama, rudama, mineralima. Tu su najveća nalazišta uglja, olova i cinka, bakra, barita, gvožđa, laporca, kvarca, krečnjaka, mermera, žive. Tu je najveći kompleks crnogorice u Republici, najveće mase borovih sastojina, prostrane površine obradivog zemljišta. Prema nekim nalazima na prostoru Pljevalja eksploatisana je u srednjem vijeku ruda olova cinka i žive.

Osim rudnog bogatstva, na pljevljaskom području značajan potencijal čine šume. Na području pljevaljskog kraja pod šumama nalazi se preko 58000 hektara, zapremina raspoložive drvne mase prelazi devet miliona kubika. Godišnji prirast drvne mase je 243000, a godišnja sječa je oko 150 hiljada metara kubnih. Preko 80 odsto drvne mase izvozi se van područja opštine.

Značajni su i poljoprivredni potencijali. Poljoprivredne površine zahvataju 69639, od čega su 10308 oranične površine, a ostalo su livade i pašnjaci. Veliki udio pašnjaka u ukupnom poljoprivrednom fondu zemljišta doprinio je razvoju stočarstva, koje je u ovom kraju tradicionalno zanimnje. Na području Pljevalja nalazi se preko 15 odsto potencijala stočnog fonda Republike.